Taka będzie przyszłość archeologii? Sztuczna inteligencja odczytała słowo ze starożytnego zwoju

AI odczytała słowo ze starożytnego zwoju znalezionego w Herkulanum. Ludzie nie mogli tego zrobić z powodu jego stanu.

Herkulanum było miastem we Włoszech, w pobliżu Neapolu. W 79 r. wybuchł położony w pobliżu wulkan Wezuwiusz. Miasto zostało zalane błotem wulkanicznym, którego głębokość dochodziła do 12 metrów. Jego ruiny zostały odkryte przypadkiem w 1709 roku, gdy podczas kopania studni natrafiono na scenę miejskiego teatru. Wulkaniczne błoto zakonserwowało wiele artefaktów, więc od tamtego czasu niemal nieprzerwanie pracują tam archeolodzy.

Willa papirusów

Jednym z najsłynniejszych wykopalisk w tym mieście jest tzw. willa papirusów. Nazwano ją tak, bo w jej ruinach odnaleziono ogromne ilości starożytnych zwojów. Odnaleziono w niej ponad 1800 zwojów, ale archeolodzy podejrzewają, że jest ich jeszcze więcej. Część z nich zniszczyli też robotnicy, którzy odkryli te ruiny w XVIII wieku, bowiem myśleli, że to kawałki węgla drzewnego.

Naukowcy badają te zwoje, bo liczą, że odnajdą wśród nich zaginione starożytne dzieła. Na razie odczytano jednak nieliczne, które zawierają pisma epikurejczyków i rzymskie teksty. Ich zadanie jest jednak bardzo trudne. Zwęglone zwoje rozpadają się bowiem od najlżejszego dotyku, a nawet jak któryś zostanie rozwinięty, to jego atrament w kontakcie z powietrzem błyskawicznie wyparowuje. Dotychczas udało się odczytać zaledwie ok. 350 zwojów.

Naukowcy liczą, że w odczytaniu tych papirusów pomoże nowoczesna technologia. W 2015 roku dr. Brent Seales z Uniwersytetu Kentucky użył tomografii rentgenowskiej i modelowania komputerowego, aby „odwinąć” wirtualnie tzw. zwój z En-Gedi, który, jak się okazało, zawierał fragment Księgi Kapłańskiej. Użycie tej technologii do odczytania zwojów z Herkulanum okazało się jednak dużo trudniejsze, gdyż użyty do ich napisania atrament daje znacznie mniejszy kontrast. Jego zespół liczy jednak, że dzięki odczytaniu niektórych fragmentów będzie można użyć sztucznej inteligencji, która odcyfruje resztę.

AI odczytała słowo ze starożytnego zwoju

W tym celu naukowcy rozpoczęli tzw. Wyzwanie Wezuwiusza. Osoba lub zespół, które odczytają cztery akapity tekstu z dwóch zwojów, dostanie nagrodę w wysokości 700 tysięcy dolarów. Teraz poinformowano, że sztuczna inteligencja odczytała pierwsze słowo.

Zaprogramował ją Luke Farritor, student Uniwersytetu Nebraski. Wytrenowana przez niego sztuczna inteligencja odczytała słowo „porphyras”, co po grecku oznacza „purpurowy”. Inny naukowiec, który bada te zwoje, Michael McOsker, powiedział telewizji CNN, że to ogrommnu przełom. Jego zdaniem odczytanie całego zwoju trochę jeszcze potrwa, ale udowodniono, że jest to możliwe – i może się to udać już wkrótce.

Today we are announcing a major breakthrough in the Vesuvius Challenge: we have read the first word from an unopened Herculaneum scroll.
The word is "πορφυρας" which means "purple dye" or "cloths of purple."https://t.co/0EDGBX4t4h

Congratulations to 21yo computer science… pic.twitter.com/VLwtU9I8xl

— Nat Friedman (@natfriedman) October 12, 2023