Woke napędza lewicową Amerykę. Co oznacza i czym jest ta ideologia?

Przy okazji krytyki Polski przez Elona Muska w wielu mediach pojawiło się wywodzące się z amerykańskiego slangu politycznego słowo „woke”. Czym jest i jak się go używa?

Słowo Woke to niepoprawna forma słowa Woken, które w języku angielskim oznacza przebudzonego. Wywodzi się z afroamerykańskiej odmiany języka angielskiego. Eksperci nie wiedzą, kiedy słowa „przebudzony” zaczęto używać jako synonimu osoby świadomej politycznie, ale jednym z najwcześniejszych przykładów takiego użycia jest organizacja Wide Awakes. Organizacja ta pomagała Abrahamowi Lincolnowi w wygraniu wyborów w 1860 roku, sprzeciwiała się też niewolnictwu w USA. W jej skład wchodziło wielu afroamerykanów.

Potężna kompromitacja prezydenta Trzaskowskiego. Miliarder Elon Musk skomentował jego pomysły

Słowo woke zdobyło popularność wśród tej grupy etnicznej zaczęło zdobywać w latach dwudziestych XX wieku. Spopularyzował je czarnoskóry filozof z Jamajki Marcus Gavey. W 1938 roku popularny muzyk folkowy Lead Belly użył go w piosence Scottsboro Boys, której tematem była sprawa dziewięciu czarnoskórych nastolatków, którzy zostali fałszywie oskarżeni o gwałt na białej kobiecie. Do końca tego stulecia Afroamerykanie zaczęli używać tego słowa jako synonimu bycia świadomym panującego w Ameryce rasizmu, zyskało też popularność wśród sympatyzujących z nimi białych.

Do mainstreamu to słowo zaczęło wchodzić w XXI wieku. Początkowo nie miało jednoznacznie lewicowych konotacji, używano je jako skrótu dla bycia świadomym politycznie, nie przyjmowania bezrefleksyjnie najpopularniejszej narracji. Używano go także w kontekście związków, na określenie postawy, w której podejrzewa się partnera lub partnerkę o zdradę.

Prawdziwą popularność termin Woke zdobył po śmierci Michaela Browna. 18-letni Brown mieszkał w mieście Fergusson. W 2014 roku został zatrzymany przez białego policjanta, który dostał zgłoszenie, że dokonał wcześniej kradzieży w sklepie. Podczas próby zatrzymania zaczął się z nim szarpać i próbował wyrwać mu broń. Ta wypaliła i zginął na miejscu.

Media społecznościowe szybko obiegło kłamstwo, że w momencie, gdy padł strzał, miał ręce podniesione do góry. Wywołało to zamieszki rasowe w Ferguson, które stały się zarzewiem ruchu Hands up, don’t shoot! (ang. mam ręce w górze, nie strzelaj) – a ten wkrótce wyewoluował w ruch Black Lives Matter. Jego aktywiści zaczęli używać słowa Woke jak synonimu bycia świadomym rzekomego rasizmu, jaki spotyka Afroamerykanów z rąk policji.

Popularność tego słowa szybko rozmyła jego znaczenie. Zaczęło być używane jako synonim wszystkiego, w co wierzy skrajna lewica – od reparacji dla potomków niewolników, przez przekonanie, że zabijanie dzieci to prawo człowieka, po zgodę na obecność organizacji LGBT w szkołach podstawowych. Wkrótce potem tego słowa zaczęła używać także prawica. Dla nich miało dużo bardziej pejoratywne znaczenie. Woke jest używane chociażby na określenie politycznych manifestacji bez żadnego praktycznego znaczenia, jak latanie samolotem na konferencje klimatyczne. Stało się także synonimem posuniętej do absurdu politycznej poprawności. Szybko zaczęto je również stosować na określenie firm, które adaptują lewicową ideologię by zwiększyć sprzedaż. Fakt, że nie zawsze to działa, sprawił, że popularność zdobyło powiedzenie „get woke, go broke” – zostań woke, splajtuj.

W ostatnim czasie słowo woke przestało być wyłącznie amerykańskim fenomenem. Jest już używane na całym świecie. Warto przy tym odnotować, że jest używane głównie w jego prawicowym, negatywnym znaczeniu. W sondażu YouGov aż 73% Brytyjczyków, którzy używają tego słowa, stwierdziło, że używają go jako obelgi. Fakt, że ciężko je przetłumaczyć na inne języki sprawił, że jest zwykle używane w oryginalnej formie. Nawet Francuzi, którzy są znani z niechęci do języka angielskiego, mówią „le wokisme”.