Planety Gustava Holsta w domu Mikołaja Kopernika. Znakomity koncert zwieńczy pierwszy etap remontu fromborskiej katedry

Rozmawiamy z księdzem doktorem Jackiem Wojtkowskim, proboszczem Katedry Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i Świętego Andrzeja Apostoła.

Katedra, która od siedmiu wieków góruje nad Fromborkiem, od 1994 r. jest w gronie najcenniejszych zabytków w naszym kraju wpisanych na listę Pomników Historii. Ten niezwykły obiekt sakralny, który wciąż nie jest tak znany wśród naszych rodaków, jak na to zasługuje, został ostatnio nagrodzony w konkursie Generalnego Konserwatora Zabytków „Zabytek Zadbany”, który odbywa się pod auspicjami Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Fromborska katedra została laureatem nagrody w kategorii specjalnej: właściwe użytkowanie i stała opieka nad zabytkiem. Składam wielkie gratulacje na ręce proboszcza świątyni, czyli człowieka, który za prowadzenie tych prac w dużym stopniu odpowiada.

Serdecznie dziękuję, gratulacje należy kierować na ręce Księdza Arcybiskupa Józefa Górzyńskiego, Metropolity Warmińskiego, katedra we Fromborku to matka kościołów archidiecezji warmińskiej. Gratulacje należą się całemu zespołowi przygotowującemu wnioski aplikacyjne do konkursów na dofinansowanie prac przy zabytku, konserwatorom zabytków. Jednocześnie właściwe użytkowanie i stała opieka nad zabytkiem jest możliwa dzięki parafianom i gościom odwiedzającym zespół katedralny, dzięki instytucjonalnym mecenasom, którzy w swojej misji mają troskę o dziedzictwo narodowe i ochronę zabytków: Polskiemu Koncernowi ORLEN, Fundacji ORLEN, Fundacji TOTALIZATOR SPORTOWY. Jednak największe wsparcie otrzymujemy dzięki grantom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, do których aplikujemy każdego roku, za co serdecznie dziękuję. W środowisku lokalnym mamy wsparcie z programów Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i Samorządu Województwa Warmińsko – Mazurskiego.

Skromność jest cnotą niezwykle chwalebną, ale ogrom prac, które wykonano w katerze zmusza, aby pochylić z uznaniem głowę nad tymi zmianami, których już udało się na terenie świątyni dokonać. Każdy, kto w ostatnich latach odwiedza Frombork widzi je gołym okiem. Jednocześnie nikt z odwiedzających nie ma pewnie równie wielkiej wiedzy w tym temacie, jak ksiądz. Proszę więcej opowiedzieć o tym, jakie prace udało się wykonać na terenie katedry w ostatnich latach i za co ta nagroda?

Zacznijmy od tego, iż prace konserwatorskie przy tego typu obiekcie, to jest swoista niekończąca się historia. Na katedrę wywarł wpływ czas wojny, tak na przykład gotycki ołtarz, który pochodzi z czasów Kopernika, był w rozproszeniu. Na przestrzeni wielu lat odnaleziono niektóre jego elementy, a prace nad całością trwają już od pięciu lat – pięciu sezonów. Ostatnia dekada to z pewnością większa intensyfikacja prac, bo mobilizowały nas liczne jubileusze. W 2010 roku powtórny pochówek kanonika Mikołaja Kopernika, przed którym zakończyliśmy prace przy ołtarzach bocznych. Teraz 550. rocznica urodzin i 480. śmierci, które również wyznaczały granicę wielu niezbędnych prac, na które otrzymaliśmy dofinansowanie w ramach poprzedniej perspektywy unijnej z Funduszy Europejskich Infrastruktura i Środowisko. 15 czerwca będziemy uroczyście świętować zakończenie tego projektu, który opiewał na ponad 23 miliony złotych i obejmował prace konserwatorskie wewnątrz katedry, polichromię, prezbiterium, dwie zakrystie, skarbiec, elewację katedry i witraże, do tego wszystkiego także dziedziniec.

Poza sprawami stricte konserwatorskimi, niezbędne było także podjęcie działań związanych z bezpieczeństwem obiektu. Czy tu było równie dużo pracy?

Tu również niezbędny był cały szereg poważnych robót. Pomimo tego, że katedra jest posadowiona na wzgórzu, to miała problem z wilgotnością i poszukiwano różnych rozwiązań. Ostatecznie zostały zastosowane dreny, zmieniono też ukształtowanie terenu tak, by wody opadowe spływały do kanalizacji. Dziś zmiany widać już gołym okiem, np. śnieg spływa z połaci dachów i terenu niezwykle szybko i sprawnie. Udało się także wyprofilować i wzmocnić dziedziniec, m. in. po to, aby podnieść bezpieczeństwo przeciwpożarowe obiektu. Mamy teraz bezpieczny wjazd, który wcześniej był drewnianym mostem, dziś wybrukowane wejście na dziedziniec z odpowiednią nośnością. Mieliśmy nawet okazję to przetestować, na szczęście w ramach ćwiczeń, w trakcie których 14 wozów strażackich wjechało na dziedziniec i swobodnie na tym terenie operowało. Ze względu na niewydolność miejskiej sieci hydrantów, Warmińska Kapituła Katedralna zdecydował o budowie podziemnego zbiornika przeciwpożarowego. Było to możliwe dzięki dofinasowaniu przez MKiDN. Zbiornik przeciwpożarowy ma pojemność 200 m3 wody. Zabezpiecza katedrę, ale jest przede wszystkim włączony do systemu PPOŻ miasta i zabezpiecza wszystkie zabudowania miejskie przy ul Katedralnej, budynek szkoły, warsztaty terapii zajęciowej. Dużym wyzwaniem były prace przy dachu katedry. Rozpoczęły się w 2015 roku i trwały siedem lat – 7 sezonów. W 80% dofinansowane ze środków MKiDN. Prace obejmowały m. in. wymiany dachówki i naprawy oryginalnej więźby z XV i XVI w.

Czyli zakończenie obecnych prac wyznacza de facto początek kolejnego etapu renowacji katedry. Co wymaga największej troski na tę chwilę?

Pilnych prac wymagają mury obronne. Te prace są mało spektakularne, ale niestety są niezbędne. Czekają nas też prace w XIV w, kapitularzu, czyli w budynku posiedzeń Kapituły Katedralnej. Sala kapituły z pewnością jest świadkiem obecności Mikołaja Kopernika, tam podejmowano ważne decyzje dotyczące katedry i regionu. Mam nadzieję, że w tym roku zakończymy prace na murze zachodnim i rekonstrukcję ganków, które w początkowym etapie zostały zdjęte ze względu na stan zachowania. Inną kwestią i bez wątpienia największym wyzwaniem będzie renowacja instrumentu organowego. Te prace będą skomplikowane, bo wymagają m. in. ustalenia koncepcji dotyczącej brzmienia samego instrumentu. Do tego dochodzą prace konserwatorskie przy szafie organowej. W momencie, w którym zostanie ona zdjęta ze ściany, stanie przed nami problem polichromii ściany zachodniej, na której umiejscowiony jest instrument. Idealnie byłoby oczywiście, gdyby wszystkie te tematy mogły zadziać się jednocześnie, ale to będzie zależało od tego, czy uda nam się pozyskać odpowiednie środki.

W naszej rozmowie nie mogło zabraknąć tego, który nierozerwalnie związany jest z fromborską katedrą, czyli Mikołaja Kopernika, który spędził tu niemal dwie trzecie swego dorosłego życia. W roku jubileuszu 550. rocznicy urodzin i 480. śmierci kanonika warmińskiego nie sposób było nie połączyć tej postaci z zakończeniem I-ego etapu prac konserwacji i restauracji XIV-wiecznego zespołu obronnego i katedralnego. Dlatego chciałbym zapytać o szczegóły koncertu, który odbędzie się 15 czerwca br., bo wiem, że będzie on w jakimś stopniu do tego dziedzictwa nawiązywał. Co czeka gości, którzy tego dnia odwiedzą Waszą katedrę?

Rozpoczniemy prezentacją wykonanych prac, wykładem podsumowującym prace renowacyjne w katedrze, następnie będzie możliwość zwiedzania obiektu. Punktem kulminacyjnym będzie koncert muzyków olsztyńskicj i chóru pod dyrekcją prof. Piotra Sułkowskiego. Zostanie wykonany utwór Planety, op. 32 Gustava Holsta. Każda z części suity nosi nazwę jednej z planet Układu Słonecznego jako symbolu astrologicznego. Tym utworem połączymy teraźniejszość: zakończenie realizacji projektu “Konserwacja i restauracja XIV-wiecznego zespołu obronnego i katedralnego (wybranych obiektów) wraz z dostosowaniem do potrzeb osób niepełnosprawnych – Etap I prac”. i osobę Kanonika Mikołaja Kopernika.

Bardzo serdecznie dziękuję za rozmowę i życzę powodzenia w dalszej części prac.