Pierwszy hinduista na Downing Street. Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o Sunaku, ale baliście się zapytać

Rishi Sunak przegrał wybory premiera z Liz Truss, ale niespodziewanie, po niecałych dwóch miesiącach, udało mu się jednak zdobyć to stanowisko. Kim jest nowy lider Wielkiej Brytanii?

Sunak, najstarszy z trójki rodzeństwa, urodził się w brytyjskim mieście Southampton, ale jego rodzina wywodzi się z indyjskiej prowincji Pendżab. Co ciekawe, jego rodzice urodzili się w afrykańskich koloniach – matka Usha w Tanganice, która obecnie jest częścią Tanzanii, a ojciec Yashvir w Kenii. Rodzina Sunaków sprowadziła się do Wielkiej Brytanii w latach sześćdziesiątych.

Rodzina Sunaków ma silne związki z medycyną. Jego ojciec jest lekarzem rodzinnym, a matka farmaceutką i szefową rodzinnej apteki, a jego brat Raakhi pracuje jako psycholog. Sunak nie poszedł jednak w ślady rodziny i zdobył dyplom z PPE – połączenia filozofii, politologii i ekonomi – w Lincoln College. W 2006 roku dołożył do niego magistra z zarządzania biznesem z amerykańskiego Uniwersytetu Stanforda, gdzie studiował dzięki stypendium Fullbrighta.
W 2001 roku Sunak zatrudnił się jako analityk w banku Goldman Sachs. Odszedł z niego w 2004 roku i zaczął pracę w funduszu hedgingowym Children’s Investment Fund Managment, zostając w 2006 roku jednym z partnerów. W 2009 roku przeprowadził się do Kalifornii, gdzie dołączył do założonego przez kolegów z poprzedniej pracy funduszu Theleme Partners.

Bycie sprawnym finansistą oznaczało, że Sunak nie cierpiał biedy. Podczas studiów na Stanfordzie poznał jednak Akshatę Murty, z którą wziął ślub w 2009 roku, ma z nią dwie córki. Murty jest córką hinduskiego miliardera N.R. Narayany Murthiego, założyciela firmy informatycznej Infosys. Jego żona jest właścicielką 0,91% udziałów w tej firmie, o wartości 746 milionów funtów. W 2022 roku małżeństwo Sunaków zajęło 222 miejsce na liście najbogatszych Brytyjczyków dziennika Sunday Times – Sunak był pierwszym czynnym politykiem, który znalazł się na tej liście.

Sunak jest praktykującym hinduistą, pierwszym wyznawcą tej religii na stanowisku premiera. Kiedy składał przysięgę po zdobyciu mandatu posła, zrobił to na Bhagawadgitę, jedną ze świętych ksiąg hinduizmu. Co ciekawe, Sunak przyznaje się także do bycia teetotallerem, jak w Wielkiej Brytanii nazywa się osoby, które nie spożywają alkoholu. Hinduizm silnie sprzeciwia się piciu alkoholu, ale niewielu wyznawców się do tego stosuje. Polityk przyznaje jednak także, że jest uzależniony od Coca-coli, a nadmierna konsumpcja tego napoju jest powodem, dla którego ma siedem plomb w zębach.

Sunak zainteresował się polityką już na studiach, odbył wtedy staż w Centrum Kampanijnym Partii Konserwatywnej. W 2014 roku postanowił, że zostanie posłem. Torysi zdecydowali, że zostanie ich kandydatem w okręgu Richmond w północnym Yorkshire, gdzie o tę nominację starała się Wendy Morton. To oznaczało, że udało mu się zrealizować ten cel – Richmond to jeden z najbardziej torysowskich okręgów w Wielkiej Brytanii, jej przedstawiciele wygrywają w nim od ponad stu lat, więc same wybory były tylko formalnością. Morton po porażce z Sunakiem chciała zdobyć nominację w innych okręgach, udało jej się to w Aldridge-Brownhills, gdzie ostatecznie dostała 52% głosów.

Sunak był zwolennikiem Brexitu, przyznał, że głosował za nim w referendum w 2016 roku. W tym samym roku napisał raport dla think-tanku Centrum Badań Politycznych, w którym postulował utworzenie w Wielkiej Brytanii wolnych portów. Trzykrotnie poparł w głosowaniu propozycję umowy z UE stworzonej przez rząd Theresy May, głosował też przeciwko jej ocenie przez referendum. Po upadku gabinetu May Sunak poparł kandydaturę Johnsona, wraz z dwoma innymi posłami napisał też felieton dla The Times, w którym wzywał do głosowania na niego. Johnson powierzył mu w swoim gabinecie stanowisko głównego sekretarza skarbu, a dzień później Sunak został też członkiem Tajnej Rady, która doradza monarsze.

W lutym 2020 roku Johnson dokonał dużych zmian w swoim gabinecie. Ich ofiarą był kanclerz skarbu Sajid Javid, który w 2019 roku też chciał zostać premierem. Oficjalnym powodem było to, że nie chciał zwolnić swoich doradców, czego żądał od niego premier. Brytyjskie media spekulowały jednak, że Johnson bał się, że jego były rywal zdobywa zbyt silną pozycję w partii. Były premier postanowił nominować na to stanowisko – jedno z czterech tzw. wielkich stanowisk państwowych – Sunaka, który wtedy miał opinię jednego z jego największych sojuszników.

Sunak zdobył dzięki niemu sporą popularność, bo odpowiadał za to, jak rząd zareaguje ekonomicznie na pandemię. Wymyślił m.in. kosztujący 330 miliardów funtów program ratowania miejsc pracy, pierwszy taki program w Wielkiej Brytanii, oraz inne podobne programy. Część z nich wzbudziła kontrowersje i oskarżenia o defraudacje. Sunak miał się sprzeciwiać drugiemu lockdownowi i nawet grozić, że odejdzie ze stanowiska w razie jego przeprowadzenia. Był również uczestnikiem łamiących lockdownowe zasady imprez na Downing Street, które narobiły tyle kłopotów Johnsonowi. Dostał za nie mandat od policji, ale nigdy nie przeprosił.

W połowie 2022 roku wyszło na jaw, że Chris Pincher, którego Johnson nominował na stanowisko zastępcy głównego whipa, był podejrzewany o molestowanie seksualne młodych mężczyzn. Sunak był jednym z ministrów, którzy wtedy demonstracyjnie odeszli z rządu – w liście otwartym tłumaczył, że ma świadomość, że może już nigdy nie zostać ministrem, ale to, co zrobił Johnson, jest nie do zaakceptowania. Dwa dni później Johnson ogłosił swoją rezygnację, a zdaniem brytyjskich komentatorów złożenie rezygnacji przez Sunaka, jednego z jego najbliższych sojuszników, miało ogromny wpływ na upadek jego rządu.

Sunak wystartował w partyjnych wyborach na jego miejsce. Te odbywały się dwuetapowo – najpierw posłowie Torysów głosowali na poszczególnych kandydatów, a zdobywca najmniejszej liczby głosów był eliminowany. Sunak wygrywał kolejne wybory, aż na placu boju został on i Liz Truss. Podczas kampanii wyborczej głównym tematem debat stały się podatki. Oboje zgadzali się, że rząd musi ograniczyć wydatki, ale Truss chciała, żeby towarzyszyły temu cięcia podatków. Sunak uważał, że powinny zostać na obecnym poziomie, a zaoszczędzone pieniądze powinny być przeznaczone na spłacanie długów państwa – a na cięcia podatków będzie sobie można pozwolić dopiero, kiedy inflacja znajdzie się pod kontrolą. W drugim etapie wyborów członkowie Torysów zdecydowali w głosowaniu, że bardziej podoba im się wizja Truss, więc to ona została nowym premierem. Zdaniem wielu komentatorów na jej zwycięstwo miał duży wpływ fragment programu BBC z 2001 roku, na którym Sunak przyznaje, że ma przyjaciół arystokratów i przedstawicieli wyższych klas, ale nie z klasy robotniczej. Kiedy wypłynął, Sunak tłumaczył się, że „wszyscy mówimy głupie rzeczy jak jesteśmy młodzi”, ale wielu członków partii bało się, że wybór bogatego finansisty może zaszkodzić jej szansom wyborczym wśród elektoratu, który ostatnio staje się dla nich kluczowy.

Po porażce Sunak praktycznie zniknął. Nie udzielał wywiadów, nie wypowiadał się publicznie, został znowu szeregowym posłem. Kiedy jednak zaczynało być jasne, że rząd Truss zaraz upadnie, wielu komentatorów spekulowało, że Sunak podejmie kolejną próbę zostania premierem. Poparło go wielu prominentnych posłów i ministrów. Tym razem kandydaci potrzebowali nominacji od aż 100 posłów, i Sunak zdobył je – licząc tylko tych, którzy poparli go publicznie – już w sobotę. Dopiero dzień później oficjalnie ogłosił, że wystartuje.

Dzień wcześniej Sunak spotkał się z Johnsonem. Było to ich pierwsze spotkanie od jego rezygnacji ze stanowiska kanclerza skarbu, a tajemnicą poliszynela jest to, że obaj politycy od tamtego momentu szczerze się nie znoszą. Nie ujawniono treści ich rozmowy, ale w niedzielę wieczorem Johnson ogłosił, że wycofuje się z wyścigu. Zdobywczyni trzeciego miejsca w poprzednich wyborach, Penny Mordaunt, walczyła niemal do samego końca, wycofała się tuż przed ostatecznym terminem składania nominacji. Tym samym, z braku kontrkandydatów, Sunak został premierem bez konieczności przeprowadzania wyborów. Już we wtorek Karol III powierzył mu misję sformowania rządu – Sunak był pierwszym politykiem, który brał udział w ceremonii całowania rąk – jak ją nazywają Brytyjczycy – z nowym monarchą.

Politycznie Sunak jest uznawany za przedstawiciela centroprawicy. Ma jednak opinię pragmatyka, który popiera to, co akurat uzna za najlepsze rozwiązanie. Jest również zwolennikiem dalszego wsparcia dla Ukrainy i sankcji na Rosję. Już wczoraj zadzwonił do Bidena i Zełenskiego i zapewnił ich, że nic w tym temacie się nie zmieni. Co ważniejsze, zdecydował, że sekretarz obrony Ben Wallace i sekretarz spraw zagranicznych James Cleverly zachowają swoje stanowiska w jego gabinecie, co sugeruje, że faktycznie dotychczasowy kurs nie ulegnie zmianie.

Sunak musi też zmagać się ze swoim pierwszym poważnym skandalem. 19 października brytyjski dziennik Guardian ujawnił, że Suella Braverman, sekretarz spraw wewnętrznych, wysłała do innego posła ważny dokument dotyczący polityki migracyjnej z niezabezpieczonego, prywatnego e-maila. Wybuchł ogromny skandal, a Truss musiała ją zdymisjonować. Wkrótce potem sama ogłosiła odejście ze stanowiska, a skandal wokół Braverman był jednym z powodów upadku jej rządu.
Wcześniej Truss nominowała jednak na to ważne stanowisko Granta Shappsa, byłego sekretarza transportu. Wszyscy spodziewali się, że Sunak pozwoli mu zachować ten stołek, bo Shapps jest jego bliskim sojusznikiem i popierał go w obu wyborach premiera. Nowy premier zdecydował jednak, że polityk dostanie dużo mniej prestiżowe stanowisko sekretarza ds. biznesu i energii, a Braverman wróci do Home Office. Ta decyzja wywołała już falę krytyki, ale na razie nie wiadomo, dlaczego ją w ogóle podjął. Braverman to bowiem przedstawicielka prawego skrzydła partii i zwolenniczka Truss, a poza pochodzeniem z Indii nic jej nie łączy z nowym premierem.