Instytut Jagielloński o wyrobach tytoniowych i nikotynowych w Polsce

Przyjęte w Polsce stawki akcyzy na tytoń do podgrzewania plasują się na jednym z najniższych poziomów w Unii Europejskiej. Jak pokazuje przykład Włoch, niewłaściwe dopasowanie opłat pobieranych przez państwo do poziomu rynkowego rodzi poważne konsekwencje, w tym rozwój szarej strefy. To podstawowe wnioski płynące z analizy Instytutu Jagiellońskiego pt. „Wyroby Tytoniowe i Nikotynowe w Polsce”. Autorami analizy są mec. Rafał Iniewski oraz dr Artur Bartoszewicz.

Trwające prace legislacyjne dotyczące rewizji Dyrektywy Rady 2011/64/UE z 21 czerwca 2011 r. skłoniły ekspertów Instytutu Jagiellońskiego do weryfikacji stawek akcyzy na wyroby tytoniowe w Polsce oraz do bliższego przyjrzenia się rynkowi produktów nikotynowych w kraju i w państwach UE.

Do wyrobów tytoniowych zgodnie z art. 98 ust. 1 Ustawy Akcyzowej zalicza się papierosy, cygara i cygaretki oraz tytoń do palenia. Do wyrobów akcyzowych, nie stanowiących jednak wyrobu tytoniowego, polskie prawo zalicza także susz tytoniowy oraz papierosy elektroniczne i tzw. wyroby nowatorskie. Jest to efekt transponowania Dyrektywy unijnej do polskiego prawodawstwa, choć – jak zaznacza raport Instytutu – prezentowane są stanowiska, że transpozycja ta nie została przeprowadzona w sposób w pełni zgody z Dyrektywą.

Trwająca obecnie rewizja przepisów na poziomie UE, prowadzona przez Komisję Europejską, ma na celu wypracowanie wspólnego podejścia do opodatkowania tzw. wyrobów nowatorskich (czyli produktów THP, m.in. podgrzewaczy tytoniu), które każdy z krajów opodatkowuje według własnych przepisów.

Jak podkreślają specjaliści Instytutu Jagiellońskiego, stawka akcyzowa na papierosy oraz wyroby tytoniowe składa się z dwóch elementów – stawki kwotowej liczonej od ilości wyrobów oraz stawki procentowej, liczonej od maksymalnej ceny detalicznej wyznaczonej i wydrukowanej na opakowaniu jednostkowym papierosów lub tytoniu.

Według stanu na 31 marca 2021 r. stawka procentowa wynosi 32,05 % (poprzednio 31,41 %), a stawka kwotowa wynosi 228,10 zł. Stawka kwotowa ulegała częstemu powiększeniu w ostatnich latach. Tymczasem stawka akcyzy na wyroby nowatorskie wynosi 155,79 zł za każdy kilogram i 32,05% średniej ważonej detalicznej ceny sprzedaży tytoniu do palenia – podaje raport Instytutu.

– Jak pokazuje praktyka, podstawa opodatkowania oparta na wadze tytoniu, umożliwia producentom wprowadzanie modyfikacji opartych na obniżeniu jego zawartości, zmniejszając tym samym wysokość podatku akcyzowego. Za przykład można podać zawartość tytoniu we wkładach marki Heets, stanowiących wkłady do urządzenia Iqos produkowanego przez Philipp Morris International. W 2020 r. zawartość tytoniu w 1 paczce wynosiła 6g, obecnie jest to 5,3g w przeliczeniu na paczkę (20 wkładów).

W odniesieniu do wyrobów HTP za modelowe, z punktu widzenia planowanych do wprowadzenia zmian w opodatkowaniu na poziomie unijnym można zatem przyjąć rozwiązania zaproponowane w zatwierdzonym przez niemiecki rząd 21 marca 2021 r. projekcie nowelizacji niemieckiej ustawy o podatku od wyrobów tytoniowych (ustawa ta została już uchwalona przez niemiecki parlament w czerwcu 2021 r.) – oceniają autorzy raportu – Opracowany w niemieckim projekcie model opodatkowania zabezpiecza zatem wpływy budżetowe z tytułu podatku akcyzowego od nowatorskich wyrobów tytoniowych, „uodparniając się” na zmiany ilości tytoniu (podstawy opodatkowania) w poszczególnych wyrobach. Obecnie, zmiany dotyczące podwyższenia opodatkowania tytoniu do podgrzewania wprowadza również Litwa. 14 czerwca 2021 r. litewski rząd zatwierdził nowy trzyletni plan akcyzowy, wprowadzający od 2022 do 2024 roku konsekwentne podwyżki akcyzy na poszczególne wyroby akcyzowe – dodają.

Według ekspertów Instytutu Jagiellońskiego, analiza obecnych danych pozwala na określenie ewentualnej strategii podwyżek akcyzy na produkty THP w Polsce. Autorzy raportu zwracają uwagę na umiarkowaną skuteczność obowiązujących dziś rozwiązań oraz na prowadzone przez producentów wyrobów THP działania zmierzające do redukcji (optymalizacji) obciążeń akcyzowych. Tymczasem to właśnie te produkty są najbliższymi substytutami tradycyjnych papierosów, co każe sugerować zbliżony poziom opodatkowania.

– Co istotne w przypadku produktów THP możliwe jest z większą pewnością ustalenie ekwiwalentności, tj. 1 papieros = 1 wkład – podkreślają specjaliści Instytutu Jagiellońskiego dodając, że waga tytoniu w we wkładach do pogrzewaczy tytoniu jest 3‑krotnie mniejsza niż w papierosach czy tytoniu do ręcznego ich przygotowywania, co czyni obecny system akcyzowy dla tych wyrobów nieefektywnym.

Raport dostępny jest pod tym odnośnikiem: https://jagiellonski.pl/news/856/wyroby_tytoniowe_i_nikotynowe_w_polsce_analiza