Dziś światowy dzień pizzy. Jest starsza niż się wam wydaje – i wcale nie stworzyli jej Włosi

Dzisiaj przypada światowy dzień pizzy. To popularne danie ma dłuższą historię, niż może się wydawać – i wcale nie wynaleźli jej Włosi.

Dania podobne do pizzy pojawiły się już w epoce neolitu. Archeolodzy odkryli, że pieczono wtedy chleb, na którym kładziono warzywa i inne dodatki. Starożytni Rzymianie wypiekali płaski chleb zwany panis focacius, który podawali z różnymi dodatkami. Perscy żołnierze co najmniej w 6 wieku przed naszą erą przygotowywali takie wypieki na swoich tarczach, podobnie robili Grecy, którzy podawali je z oliwą, ziołami i serem. Wzmianki o daniu przypominającym pizzę można znaleźć już w Eneidzie.

Najstarszy znany przykład użycia słowa pizza pochodzi z dokumentu z 997 roku, który stworzono w mieście Gaeta, które było wtedy częścią Bizancjum. Według tego dokumentu najemca pewnej nieruchomości miał przekazywać lokalnemu biskupowi 12 pizz na Boże Narodzenie i kolejny tuzin na Wielkanoc. Dokładna etymologia tego słowa do dzisiaj jest tematem dyskusji naukowców, ale jedna teoria głosi, że ma podobny źródłosłów jak grecki chleb pita – od greckiego słowa pikte, oznaczającego „sfermentowany wypiek”.

Pizza we współczesnym rozumieniu tego słowa pojawiła się w XVIII lub na początku XIX wieku w Neapolu. Podawano ją z takimi dodatkami jak czosnek, smalec czy ser. Była sprzedawana w piekarniach i na ulicznych stoiskach. Wtedy też zaczęto dodawać do niej pomidory, ale nie jest jasne kto wpadł na ten pomysł. Popularna legenda twierdzi, że neapolitański pizzaiolo, jak nazywa się kucharzy specjalizujących się w wypiekaniu pizzy, stworzył trzy typy pizzy aby uczcić wizytę królowej Małgorzaty. Tej najbardziej przypadła do gustu ta z pomidorami, bazylią i serem mozzarella, bo jej kolory kojarzyły się jej z włoską flagą – co dało początek pizzy margherita.

Pizza dotarła do USA pod koniec XIX wieku, razem z imigrantami z Włoch. Pierwszą pizzerię otwarto w Nowym Jorku w 1905 roku. Początkowo to danie było jednak popularne głównie wśród włoskiej diaspory. Zmieniło się to dopiero po II Wojnie Światowej, kiedy do kraju zaczęli wracać żołnierze, którzy walczyli we Włoszech. Szybko pojawiły się lokalne odmiany, a to, co dzisiaj kojarzy nam się z pizzą, ma więcej wspólnego z nimi niż z prawdziwą włoską pizzą. Ogromny wpływ powojennego USA na światową kulturę sprawił, że to danie stało się popularne w niemal każdym państwie na świecie.

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych rodzajów pizzy jest pizza hawajska, w której do bardziej tradycyjnych składników dodaje się ananasa. Odpowiedzialny za tę zbrodnię kulinarną był mieszkający w Kanadzie grecki imigrant Sam Panopoulos, który zainspirował się daniami kuchni chińskiej i upiekł ją po raz pierwszy w 1962 roku. Niewykluczone jednak, że winni jej powstania są Niemcy. W 1955 roku kucharz Clemens Wilmenrod zaprezentował w swoim programie TV tost z serem i ananasem, a zdaniem niektórych historyków pizza hawajska była jego rozwinięciem. W 2017 roku prezydent Islandii Guðni Th. Jóhannesson powiedział wyborcom, że ją zdelegalizuje, jeśli będą na niego głosować młodzi ludzie. Później niestety wyjaśnił, że to był żart, a on sam nie ma takich uprawnień.